Gargan (Batı Karya Lavantası)

1994 yılında Aydın’ın güneyindeki Bafa Gölü’nün kuzey tarafındaki Beşparmak Dağları’nda Paleolitik çağdan kalma (m.ö. 10.000) kaya resimleri bulunmuştur. Kaya resimleri küçük mağaralar içerisinde yer alıyordu. Uzmanlar bu mağaraların dinsel amaçlarla kullanıldığını tahmin etmektedir. Bu mağaralardaki insan eli biçimindeki beşparmak motifleri bulunmuştur, bu motiflerde sadece kırmızı boya kullanılmıştı.

Söğüt özü Köyü yakınlarındaki motiflerin birinde karnı şişkin ( muhtemelen hamile) bir kadın resmi vardı. Kadının yanına bir bitki motifi de işlenmişti. Konunun uzmanları bu resimlerin bereket ayinlerini temsil ediyor olabileceğini tahmin ediyorlar.

Bu resimleri Türkiye’nin hatta Avrupa’nın tarihini değiştirecek kadar önem taşımaktaydılar.

Görüleceği üzere günümüzden 12 bin yıl önce Aydın yöresinin bitkileri kullanılarak bahar ayinleri yapılmaktaydı. Belki bu ritüel bitkisi Çinemiz dolaylarında yetişen endemik Loğsa otu ( Aristolochia hirta) beklide ÇİNE-GÖKBEL arasında yetişen tehlike altında olan ve çiçekleri Hindistan cevizi gibi kokan endemik harika Siklamen ( cyclamen mirable) idi. Ama bizim anlatacağımız bambaşka bir endemik bitki. Bahar aylarında Çinemiz makilikleri ve beşparmak dağlarını mor renge dönüştüren etrafa muhteşem kokular saçan endemik; Kayra Lavantasıdır. (Lavandula cariensis). Halkımızın Karabaş otu veya GARGAN olarak bildiği bu lavantamızın etkileyici mor çiçekleri ve hoş kokulu uçucu yağ içermesi onun binlerce yıldan bu yana törensel bir bitki olduğunu göstermektedir.

Günümüz Avrupa’sında lavanta o kadar çok sevilmektedir ki, bu bitki doğal olarak yetişmediği Orta Avrupa kentlerinde bile ev ve bahçelerin vazgeçilmez bir süs bitkisidir. Nedeni gayet basit; evlerini ve kentlerini mis gibi kokutmak için.

Peki, Anavatanı Türkiye olan bu lavanta bitkisiyle donatılmış kaç şehir sayabilirsiniz. Sayamazsınız çünkü Ege’nin batı illerinde özellikle Çine dağlarında yetişen Kayra Lavantasına (GARGAN) bu ülke insanı yabancılaşmıştır. Ne Muğla’da ne Aydın’da endemik çiçeklerimizin kullanıldığı bir park düzenlemesi bulamazsınız. Bu başta benim olmak üzere tüm park bahçeyle uğraşanların eksikliğidir.