İnme - Stroke

Ahmet yetiş! babana bir şey oldu! Konuşamıyor, sağ yanını da oynatamıyor. Ahmet, oğlum yetiş!

Beyin damarları ile ilişkili tıkanma ya da kanama gibi durumların ortak adı "inme"dir. Sıklıkla "felç olma" olarak bilinir. Beyini kalpten çıkan atardamarlar beslerken, toplardamarlar da bu kanı kalbe geri götürür. Beyin sürekli çalışan bir yapıdır. Oksijen ve enerji olmamasına hiç ama hiç dayanamaz. Oksijen ve enerji ise sadece kandan sağlanır. Kanı da bildiğiniz gibi kalp gönderir. Çok obur bir organdır beyin. Her kalp atışında kalpten çıkan kanın beşte birini alır. Beş bana - dört vücuda, beş bana - dört vücuda. Ama hakkını verelim, gerçekten de çok önemli şeyler yapar. İnsanı insan yapan tüm erdemler beynin çalışması ile olur. Doğruluk ve dürüstlük, yardımseverlik, bilgelik, cesaret ve namusluluk beynimiz böyle istiyor diye olur. Peki ya hiç istemediğimiz diğer özellikler?.....Tabii ki onlar da aynı şekildedir!

Beyin damar yapısı nasıldır? Tıkanması durumunda neler olur?
Beyini normalde dört tane ana damar besler. İki tanesi öndedir ve beynin ön kısmının kanlanmasını sağlar. Tüm beyni üç dilime ayırır isek öndeki iki damar (şah damarı) öndeki iki dilimi besler. Buradaki yapılar konuşma, anlama, hesap yapma, karar verme, düşünme ve değerlendirme ile ilgilidir. Arkada kalan bir dilimi ise boyun kemikleri arasından beyne giren ve sonra birleşen iki vertebral arter besler. Bu yapılar da görme, gördüğünü yorumlama, uyanıklık - uyku, yürüme, denge, konuşma  ve yutma  gibi işler ile ilişkilidir. Damarlarda bir tıkanma olduğunda bu görevleri yapan alanlar harap olur. Konuşamama, görememe, yutamama gibi sonuçlar ortaya çıkar. Kol ve bacakta tutmama - felç olma ise her iki damarın tıkanması sırasında da olabilir. Kol ve bacak hareketi için beynin en dış tabakasından başlayan yollar, beyin sapı dediğimiz yapıyı ve omuriliği geçerek kola ve bacağa ulaşır. Bu nedenle gerek ön ve gerekse de arka beyini besleyen damarların tıkanmasından kol ve bacakta felç olma ortaya çıkar.

Damarlar tıkandı, açılmayacaklar mı?
Damarlar elbette açılır ve içinden tekrar kan akar. Ama beslediği alanda sağlam beyin yapısı kalmadığı için bir fayda etmez. Durum aynı kalır. Diğer beyin yapıları zamanla kaybolan işlevleri üzerine alır, düzelme ortaya çıkar.
Peki damar tıkanması durumunda ne yapmak gerekir? Komşularım baştan aşağı soğuk su dökülmesini öneriyorlar! Doğru mudur?
Hayır, değildir. Felç geçirme acil bir durumdur.  Hastanın hızlı bir şekilde hastaneye ulaştırılması en uygun davranıştır. Ancak hasta nefes almalı ve kalbi çalışmalıdır. Beyin kansızlığı hiç dayanamaz. Beyin damar tıkanması ile kalp krizi çok benzerdir. Kalp krizinde nasıl hemen en kısa zamanda hastaneye gidiliyor ise bu durumda da aynı şey yapılmalıdır.  Gerekçesi basittir. Tıkanmış olan damar yeniden açılabilir! Böyle bir tedavi yöntemi vardır ama zaman burada çok önemlidir. Eğer olaydan sonraki ilk 3 saatte bu işlemin yapıldığı bir hastaneye - tercihen üniversite hastanesi- ulaşılır ve hastanın gerekli şartları sağladığı anlaşılır ise size - onayınızı almak suretiyle- damar açıcı tedavi uygulanabilir.

Neden onay alınıyor? Kötü bir yanı mı var? Tedavinin başarısı nasıldır?
Evet. Damar içine verilen pıhtıyı açıcı tedavi kanamalara neden olabilir. Çoğunlukla bir sorun oluşturmayan küçük kanamalardır. Bu tedavi verilen her 4 - 5 olgudan biri tamamen ya da çok iyi bir şekilde düzelir. Ama tersinin de olabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle tedavi sadece alması uygun olanlara verilir.
Bende kollesterol yüksekliği ve yüksek tansiyon buldular. Şeker hastalığım da vardı zaten. Bunlar senin hastalığının sebebi dediler. Doğru mudur?
Damar tıkanmalarının en önemli nedenleri arasında yüksek tansiyon, yüksek kollesterol seviyeleri ve şeker hastalığı vardır. Sadece tansiyonun düşürülmesi ile bir insanda ortaya çıkabilecek damar tıkanması olasılığı üçte bir oranında azaltır. Bu nedenle hasta olmadan evvel mutlaka düzenli egzersiz, beslenmenin düzenlenmesi (kollesterol yüksek ise düşük kollesterollü diyet), vücut kilosunun ideal seviyelere düşürülmesi sağlanmalıdır. Şimdi şu sözü duyar gibi oluyorum. "Can boğazdan girer doktor bey! Boş verin!" Evet doğrudur ama can aynı zamanda girdiği yerden de geri çıkar.