Fibromyalji Sendromu

-Boynuma, sırtıma, kalçama dokunamaz oldum. Öyle noktalar var ki dokunmakla ruhum bedenimden uçup gidiyor sanki canım yanıyor - ağrıyor. Ne uyku kaldı, ne moral! Evde oturup öylece kalakalmış durumdayım. İki sokağa çıkmayı denesem, ağrıdan vazgeçiyorum. 6 aydır çekiyorum bunu ben. Dayanamadım daha dün doktora gittim, derdimi anlattım. Kas romatizması var sende dedi. Fibromyalji diye bir hastalıkmış. İlaç verdi. Ah bir fayda etse, bir kurtulsam bu ağrılardan! O günden o güne ev ev gezeceğim bak. İşte buraya yazıyorum...

Fibromyalji nasıl bir hastalıktır? Başka hangi bulgular ortaya çıkar?
Fibromyalji bir tür kas romatizması olarak bilinir. Baş - boyun, sırt - kalça ve bacak bölgelerinde bastırmakla hassas olan, ağrı oluşturan alanlar bulunur. En az 3 aydır olan bu ağrılar yanı sıra sabahları tutukluk ve sertlik, yorgunluk, halsizlik, moral bozukluğu, ruhsal gerginlik, konsantrasyon zorluğu ya da unutkanlık, barsak sisteminde gaz - hazımsızlık gibi durumlar olur. Hastalığın kaslardan ya da kasları çalıştıran sinirlerden ortaya çıktığı düşünülürken, kas ve sinirlerin normal bulunması ile birlikte, suçlunun beyin olabileceği fikri doğmuştur. Gerçekten de beyinde ağrı hissi algılamasını arttıran yapılar ile bastıran yapılar arasında bir dengesizlik saptanmıştır. Hasta olanlarda ağrı baskılanamamaktadır. Hasta bir kişi ağrıyı normale göre hem daha çok ve hem de daha şiddetli olarak algılamaktadır. Hatta dokunmalar bile ağrı olarak algılanabilmektedir.

Ağrı nedir? Nasıl algılanır? Fibromyalji sendromunda hangi anormallikler izlenmiştir?
Vücutta her duyunun özelleşmiş algılayıcı bir organı bulunur. Örneğin dokunma için ayrı, basınç için ayrı ve ağrı için de ayrı bir yapı vardır. Sadece o duyu uygulandığında yanıt ortaya çıkar. Örneğin dokunma ya da bastırma ile ağrı ortaya çıkmaz. Bu yanıtlar sinirler aracılığı ile önce omuriliğe, oradan da beyindeki ilişkili bölgelere taşınır. Beyindeki ilişkili bölgeler aracılığı ile 5N1K sorularına yanıt bulunur. Nedir? Nerede olmuştur? Ne zaman olmuştur? Nasıl olmuştur? Ne şiddette olmuştur? Kim - Ne ile ilişkilidir? Elde edilen bu yanıtlar diğer beynin bölgelerine de gönderilir. Bu sayede bu uyarılara uygun davranışlar gösterilir. Tanıdık birini görünce selam vermek, ya da sıcak bardak el yakınca bardağı uygun bir yere bırakmak uygun olan davranışlardır. Duyusal bilginin beyne taşınması sırasında beyine ait bazı bölgeler bu duyuların girişini kontrol eder. Ağrı duyusu için bu bölge beyin sapı dediğimiz bölgedir. Bu bölge her ağrı duyumunun beyne geçmesine izin vermez. Ağrı duyusunu baskılar. Bu yapıların işleyişinde fibromyalji sendromu olan hastalarda normale göre farklılıklar bulunmuştur. Bu farklılıklar arasında dokunma ile ağrı ortaya çıkması, hafif bir ağrının çok şiddetli ağrı olarak algılanması en bilinen durumlardır. Beyin sapı bölgesinden salınan ve ağrıyı baskılamakta kullanılan bazı kimyasal maddelerin miktarları bu hastalarda azalmıştır (Serotonin, noradrenalin, dopamin vb.). Fibromyalji sendromu sırasında gözlenen diğer bulgular (moral bozukluğu - uyku ile ilişkili durumlar - halsizlik vb.) sırasında da bu kimyasal maddeler düşük seviyelerde bulunmuş ve -acaba suçlular bunlar mı? - sorusunu ortaya çıkarmıştır. Sonuç olarak fibromyalji sendromunda ağrı duyusu baskılayıcı sistemler yeterli olmadığı için beyine yükseltilerek girer (amfi ile sesin yükseltilmesi gibi) ve hissedilir. Bilindiği üzere ağrı hissi en dayanılmaz hislerden biridir.

Hangi hastalıklar ile karışır? Nasıl tedavi edilir?
Fibromyalji romatizmal hastalıklar ile karışır. En sık olarak Romatoid artirit (el eklemlerinde şekil değişikliğine yol açar) ve lupus hastalığı (yüzde kelebek şeklinde kızarıklık yapar) akla gelir. Fibromyalji hastalığında sık görülen diğer bulgular da hastalığın psikiyatrik rahatsızlıklar, uyku bozukluğu, ya da migren gibi yanlış tanı almasına yol açabilir.
Fibromyalji de gözlenen ağrı, tedavi için öncelikle ağrı kesici ilaçların doğru bir yol olacağını düşündürür. Ancak doğru yol değildir. Her gün kullandığımız aspirin, parasetamol, naproksen gibi ağrı kesiciler ağrı oluşmadan, sinir tarafından algılanmadan önceki süreçler üzerine etki eder ve ağrının oluşumunu engeller. Oysa fibromyaljide beyinin ağrı algısı bozulmuştur. Beyin ağrı olmadığında bile ağrı varmış gibi algılar. Ağrı kesicilerin beyinde etki eden formları (tramodol) çok zorda kalınır ise kullanılabilir ama bunların da bağımlılık yapması kullanımlarını kısıtlar. Ağrıyı baskılayan beyin sapı bölgesinin işlevini arttırmada ve moral bozukluğu ile ilgili durumları tedavi etmede antidepressan tedavi (amitriptilin, duloksetin vb.) kullanımı etkili olur. Ağrının hem omurilik seviyesinde ve hem de beyin seviyesinde algısını azaltan pregabalin gibi antiepileptik ilaçlar da tedavide faydalıdır. Uyku sorunlarının tedavisi için de ihtiyaca özgü farklı tedaviler denenebilir. İlaç tedavisi yanı sıra egzersiz tedavisinin ve fizik tedavi yöntemlerinin çoğunlukla birlikte uygulanması ile daha iyi sonuçlara ulaşmak mümkün olur.